Pled dal president da la Confederaziun Alain Berset a chaschun dal act festiv dal giubileum da 175 onns Constituziun federala
Sala dal Cussegl naziunal, 12-09-2023. I vala il pled discurrì.
La fundaziun da la Svizra moerna è stada in success, ina ristga, in act precursur. In ferm cuntrast a quai che nus vivain bler memia savens ozendi: l’administraziun precauta d’in status quo ch’erodescha plaunsieu. L’emprima Constituziun federala è in cuntrapunct marcant al spiert da noss temp ch’è caracterisà dal mantegniment dals possess, magari schizunt da pessimissem – pia da la persvasiun fitg derasada ch’ils megliers temps sajan gia passads.
La nova entschatta da l’onn 1848 mussa tge ch’è propi l’essenza da la democrazia liberala: la furma statala da l’optimissem; da la dignitad umana e da la libertad; da la cretta en il progress, u schizunt da la voluntad da far progress; da la ferma persvasiun ch’il stadi da dretg democratic e sias instituziuns fetschian part dals success ils pli gronds da l’istorgia da l’umanitad.
Ulrich Ochsenbein, il president da la Cumissiun constituziunala, era l’incarnaziun da questa voluntad d’integraziun. El ha chapì baud ch’il nov stadi federal possia avair success mo, sch’ins fiss capabel d’integrar ils perdents da la Guerra da la Lia separatista. Ulrich Ochsenbein, il subordinà direct dal general Dufour, na considerava oramai insumma betg la politica sco cuntinuaziun cun auters meds da la guerra civila. Anzi, el la veseva sco ina pussaivladad da stgaffir ina situaziun, cun la quala tuts pudevan viver en l’avegnir, e quai a maun d’in equiliber tranter protestants e catolics, tranter centralists e defensurs da la suveranitad chantunala. Perquai ha Ochsenbein cumbattì ferventamain per l’introducziun d’in sistem da duas chombras – e quai cun ina sabientscha prospectiva gia dapi l’onn 1845. Schizunt sin il champ da battaglia era Urlich Ochsenbein bun d’unir intelligenza strategica ed umanitad. El ha persvadì ses schuldads da betg arder giu Lucerna. El saveva ch’ils perdents da la guerra na perdunassan mai quai. Ochsenbein ha pia percurschì baud – pli baud ch’auters –, che quai ch’als univa era bler pli ferm che quai ch’als separava. E quai en in temp, nua che quai n’era betg uschè facil da percorscher, sco quai ch’igl è oz. U sco quai ch’i fiss oz...
Quest sensori politic, questa perspectiva calma: Tgi pudess negar ch’i sa tracta da dus elements, dals quals la Svizra avess basegn er oz, en il 21avel tschientaner, en in temp intschert, u schizunt smanatschant. Quai vala er per il curaschi, cun il qual ils creaders da la constituziun han prendì per mauns la chaussa, per la sveltezza impressiunanta, cun la quala els han fatg avanzar lur project. Els han tratg a niz la circumstanza che las grondas pussanzas eran occupadas cun conflicts e revoltas per stgaffir la Svizra moderna en mo 51 dis.
L’onn 1848 è però stà ina nova entschatta cun grevs sbagls da construcziun. Nossa democrazia presumadamain exemplarica n’era gnanca ina vaira democrazia. Ella excludeva numnadamain las dunnas, ils Gidieus ed ils povers. Per part durant in temp fitg lung. L’istorgia da la Svizra era ed è anc adina ina istorgia d’inclusiun cuntinuanta – ed acquistada diramain – d’adina dapli circuls da la populaziun en nossa cultura democratica. E quest process n’è anc betg terminà.
Noss stadi federal è naschì en ina Europa en rebelliun, en ina Europa, en la quala las grondas pussanzas conservativas smanatschavan avertamain cun ina intervenziun militara en noss pajais. Ma la Svizra n’è betg sa laschada intimidar. Ella è stada la portasperanza per tut las forzas liberalas en l’Europa ch’eran vegnidas franadas tras la suppressiun da las revoluziuns en lur agens pajais. In meglier avegnir pareva quella giada pussaivel en tut l’Europa. En Svizra è questa speranza daventada realitad.
Un futuro migliore è possibile anche oggi. Eine bessere Zukunft ist auch heute möglich. Aujourd’hui aussi, un avenir meilleur est possible. Er sche las cundiziuns geopoliticas e socialas èn oz er en Svizra main favuraivlas che en il decurs dals ultims decennis. Lain ans engaschar per ina Svizra che na sa mova betg pir, cura ch’ella ha gia fatg tut il pussaivel per retardar la situaziun – e cura ch’igl è gia bunamain memia tard. Lain celebrar quest spiert dal cumpromiss empermettent che ha stgaffì nossas instituziuns e quest parlament.
L’onn 1848 è ina vaira inspiraziun, perquai che questa cesura istorica ans mussa ch’in cumpromiss na sto betg esser ina soluziun da facilitad, sco quai che bleras persunas al disfameschan ozendi, mabain ch’in cumpromiss è savens la suletta via passabla en in avegnir cuminaivel.
